Op 10 januari begint op de Heizel de jaarlijkse hoogmis van de Belgische autosector. Het ideale moment voor Johan Van Gompel, Senior Economist bij KBC Group, om de autosector onder de loep te nemen. De 98ste editie van het Autosalon start op het eerste gezicht onder een gunstig gesternte.

De autoverkoop deed het in 2019 in ons land erg goed. Toch zien we onderliggend tegenstrijdige trends. De sterke verkoopcijfers zijn te verklaren door het hoger aantal ingeschreven bedrijfswagens, ondersteund door de sterke jobcreatie en een grotere voorkeur voor bedrijfswagens bij Belgische werknemers. Daardoor, evenals door het tanende consumentenvertrouwen, slabbakte de verkoop aan particulieren. De komende jaren staat de autoverkoop een stagnatie te wachten. Het autobezit van de Belgen neemt nog nauwelijks toe, zodat vooral de vervanging van oudere wagens de verkoop drijft. De toekomstige fiscale behandeling van bedrijfswagens zal bepalen of dat segment standhoudt. Dat bepaalt op zijn beurt de toekomstige dynamiek van de vervangingsvraag, aangezien bedrijfswagens sneller dan particuliere wagens worden vernieuwd.

In 2019 werden in België iets meer dan 550.000 nieuwe auto’s ingeschreven. Dat is op 2011 na het hoogste cijfer ooit. Het vorige record van 2011 (ruim 572.000 auto’s) werd destijds evenwel vertekend door de toenmalige afschaffing van de federale premie voor auto’s met een lage CO2-uitstoot. Het goede 2019-cijfer vraagt eveneens om een nuancering.

De uitstekende autoverkoop in 2019 is in vele opzichten opmerkelijk. Vooreerst is het een verrassing in het licht van het veranderend mobiliteitsgedrag van de Belgen. De geringere neiging van jongeren om een auto te kopen, het dichtslibben van onze wegen en een auto-ontmoedigend overheidsbeleid beïnvloeden het autobezit en -gebruik immers negatief. Hoewel de auto een dominante positie blijft innemen, lijkt het aandeel ervan in het totaal aantal verplaatsingen de jongste jaren toch wat af te nemen (bron: Mobiel Vlaanderen). Ook de opmars van deelwagens illustreert het veranderende verplaatsingsgedrag (bron: Autodelen.net).

Het hoge aantal inschrijvingen verrast ook tegen de achtergrond van een zwakker consumentenvertrouwen. In het verleden vielen de inschrijvingen doorgaans goed samen met het algemene sentiment van de Belgen. 2019 blijkt daarop een uitzondering. Maandcijfers geven evenwel een meer genuanceerd beeld. Tot de zomer viel het aantal inschrijvingen licht terug in lijn met het verslechterende sentiment. In het najaar verbeterde het vertrouwen en trokken ook de inschrijvingen weer aan. De dip midden het jaar werd bovendien afgezwakt door de invoering van een nieuwe Europese emissietest op 1 september. Autobouwers moesten hierdoor hun oude vloot snel zien kwijt te geraken. Heel wat onverkochte auto’s werden daarom vóór die datum ingeschreven om ze nadien als occasie door te verkopen.

Populariteit bedrijfswagens

De inschrijvingen van nieuwe auto’s in 2019 werden vooral gedreven door een verder toenemend aantal bedrijfswagens. In 2012 klom het aandeel van bedrijfswagens binnen het totaal aantal inschrijvingen van personenwagens boven 50% en sindsdien klom het verder tot 53,5% in 2018 en 57,4% in 2019. De inschrijvingen van nieuwe bedrijfswagens stegen in 2019 met 7,4%, terwijl die door particulieren daalden met 8,3%. Beide trends zijn deels communicerende vaten: iemand die een firmawagen krijgt aangeboden, koopt niet langer de (geplande) eigen wagen. Toch is de dalende verkoop aan particulieren allicht ook het gevolg van het lagere consumentenvertrouwen.

De stijging van het aantal en aandeel van bedrijfswagens wordt deels verklaard door de betere economische conjunctuur van de jongste jaren. Die heeft gezorgd voor een sterke jobcreatie. Een deel van de nieuw aangeworven werknemers kwam in aanmerking voor een firmawagen. Dat meer werknemers binnen een aangeboden cafetariaplan opteren voor een firmawagen kan ook te maken hebben met twijfel over wat nu de beste aandrijving is voor een nieuw aan te schaffen eigen wagen. Ook de verstrenging en uitbreiding van lage-emissiezones (LEZ) kunnen een rol hebben gespeeld. In Antwerpen en Brussel moeten voertuigen sinds 1 januari 2020 voldoen aan een hogere euronorm om de LEZ in te rijden. Na Antwerpen en Brussel voerde ook Gent begin dit jaar een LEZ in. Dat zette gezinnen er mogelijks toe aan om hun vervuilende wagen te vervangen door een nieuwe milieuvriendelijkere (bedrijfs-)wagen om toch nog de stad te kunnen blijven binnenrijden.

Verzadigingspunt

Johan Van Gompel, Senior Economist bij KBC Group, stelt verder dat 2019 dan wel een historisch hoog aantal inschrijvingen van nieuwe auto’s heeft gekend, de toename ervan tegenover 2018 (+0,1%) bleef echter erg bescheiden. Dat bevestigt dat de markt aan het stagneren is, waarbij het autobezit (d.w.z. het aantal wagens per 1.000 inwoners ouder dan 18) niet meer sterk toeneemt en de autoverkoop grotendeels door de vervangingsvraag wordt gedreven. Dat het autobezit zijn verzadigingspunt nadert, is niet verrassend aangezien België behoort tot de landen met de hoogste voertuigdichtheid in de wereld. Een eenvoudige berekening leert dat bij een ongewijzigd autobezit er vanuit demografische hoek, dus los van de vervangingsvraag, slechts nood zou zijn aan minder dan 150.000 bijkomende auto’s in de periode tot 2025.

De geleidelijke stagnatie van de verkoop wordt afgeremd door het toegenomen aandeel van bedrijfswagen. Die worden immers veel sneller vernieuwd dan particuliere wagens, wat de vervangingsvraag aanzwengelt. De gewijzigde rol van leasemaatschappijen kan de autoverkoop de komende jaren sterk beïnvloeden. Zij vervellen van aanbieder van bedrijfswagens naar mobiliteitsprovider. Dat geeft werknemers meer de mogelijkheid om zelf hun mobiliteit te organiseren naar hun eigen behoeften. Dat leidt tot meer keuze voor de fiets, het openbaar vervoer of deelsystemen. Of ook de (milieuvriendelijkere) bedrijfswagen daarbij nog een grote rol blijft spelen (en bijgevolg de vervangingsvraag dynamisch blijft), zal vooral afhangen van de fiscale behandeling ervan. Het te zeer afremmen van het gebruik van bedrijfswagens zou een sterke impact kunnen hebben op de autosector in België. Gezien zijn belang is het bedrijfswagensegment bovendien een kanaal waarlangs een snelle vergroening van het Belgische wagenpark kan worden gerealiseerd.