Nadat de Duitse staat in juli al instemde met een reddingspakket van 15 miljard euro voor de grote Duitse gasimporteur Uniper, werd vandaag overgegaan tot een nationalisatie. Berlijn legt namelijk nog eens 500 miljoen euro neer voor de overname van het 56%-belang van het Finse Fortum. Dat moet de activiteiten van Uniper veiligstellen en het bedrijf draaiende houden, onder meer dankzij een kapitaalverhoging van 8 miljard euro aan 1,70 euro per aandeel (exclusief de inschrijvingsrechten van de aandeelhouders). Dat is dezelfde prijs als wat Fortum kreeg voor zijn Uniper-aandelen. Die dalen vandaag met 19% tot 3,38 euro. Het totale kostenplaatje voor de Duitse overheid is geraamd op een 30 miljard euro, meldt financieel-econoom Tom Simonts.

Nationalisatie

De situatie op de Europese energiemarkt blijft krap, vooral sinds Rusland de levering van aardgas terugschroefde en Gazprom vorige maand de Nord Stream 1-gaspijp afsloot. Dat zorgde voor stijgende gasprijzen, terwijl de maatregelen van Moskou om de leveringen aan Europa te beperken, geleid hebben tot een reeks reddingsoperaties en -leningen van de overheid. Maar die maatregelen vallen steeds meer in het niet bij de omvang van de crisis en het risico bestaat dat systemische energieleveranciers instorten zonder meer robuuste overheidssteun.

Uniper wordt staatseigendom

Daardoor is Uniper, Duitslands grootste gasimporteur, opnieuw in financiële moeilijkheden geraakt en werd er in juli een reddingspakket met Berlijn overeengekomen. Maar de situatie blijkt meer problematisch dan verwacht, want de voorbije dagen werd duidelijk dat Duitsland alweer zal moeten bijspringen. Volgens Uniper moet het ergste immers nog komen nadat Rusland de gasstromen naar Europa stopzette. Nadat de belangrijkste pijpleiding van Rusland naar Duitsland is afgesneden, moest Uniper alternatieve bevoorrading zoeken. Dat leidt volgens zijn CEO tot verliezen van meer dan 100 miljoen euro per dag. Onhoudbaar.

Na de voltooiing van de kapitaalverhoging, die uitsluitend door de Duitse regering zal worden ondertekend, en de aandelenaankoop van Fortum, zal Berlijn het belang in de gasimporteur optrekken van zo’n 30% naar ongeveer 99%.

Die volledige controle laat toe om in een duidelijke eigendomsstructuur de energievoorziening voor bedrijven, gemeentelijke nutsbedrijven en consumenten veilig te stellen. Lees: Berlijn zorgt voor eindeloos veel liquiditeit en trekt zich van waardering eventjes niets aan.

Fortum verbrandt de Finse billen

Het Finse Fortum zal een moederlening van 4 miljard euro terugkrijgen en zal worden bevrijd van de garantie van 4 miljard euro die het eerder dit jaar aan Uniper had gegeven. Maar de Finnen investeerden in totaal zo’n 7 miljard euro eigen vermogen in Uniper en kregen sindsdien nog maar 900 miljoen euro aan dividenden terug.

In een persbericht liet Fortum via zijn CEO weten dat de verliezen van Uniper door de inperking van de levering van Russisch gas ondertussen oplopen tot bijna 8,5 miljard euro. De afstoting van het aandelenbelang is dus even noodzakelijk als pijnlijk. “De rol van gas in Europa is fundamenteel veranderd sinds Rusland Oekraïne aanviel. Daardoor is de business case voor een geïntegreerde groep niet langer levensvatbaar”.

De deal moet tegen het einde van 2022 afgerond zijn en zal een duidelijk negatieve impact hebben op het eigen vermogen van Fortum. Dat zou echter niet van dien aard zijn dat er vers kapitaal nodig is, maar wel zal de groep naar eigen zeggen gestabiliseerd moeten worden. Misschien een kleine opsteker is dat Fortum het recht heeft verworven om als eerste te mogen bieden op de Zweedse activa van Fortum, indien die in de etalage zouden komen te staan voor het einde van 2026.

Elektriciteitsproducenten op zoek naar liquiditeit

Chief economist Hans Dewachter ging vorige week in dit artikel al dieper in op de huidige problematiek van de elektriciteitsproducenten. Die hebben overal problemen, die niet te wijten zijn aan onverantwoorde speculatie, maar wel een gevolg zijn van een gezonde strategie. De producenten trachten zich immers in te dekken tegen extreme prijsvolatiliteit, omdat de omzet en winst evenredig afhangen van de prijsontwikkeling. In financiële termen heet dat een ‘long’ positie. Om zich tegen prijsschommelingen in te dekken neemt een producent een ‘short’ positie in door futurescontracten af te sluiten: hij verkoopt zijn toekomstige energieproductie aan een vaste vooraf bepaalde prijs. En dekt alle risico’s van toekomstige prijsvolatiliteit voor zijn omzet en winst in.

Een goede huisvaderstrategie, zeker in tijden van extreme volatiliteit! Maar er is een catch. Futurescontracten (zeker in geval van een central clearing party) vereisen bepaalde (liquide) financiële waarborgen die in verhouding staan tot de tussentijdse ‘papieren’ winsten of verliezen op de futurescontracten. Prijsstijgingen vóór het einde van het contract verplichten de houders van ‘short’ posities (elektriciteitsproducenten) om tussentijds extra waarborgen bij te storten om de (tijdelijke) verliezen te dekken, ook al bestaan die verliezen slechts op papier.

De enorme prijsstijgingen van de elektriciteit zorgen dus voor grote tijdelijke liquiditeitsbehoeften en in sommige omstandigheden, zoals de huidige, ook voor liquiditeitstekorten en faillissementsrisico’s.

Duitsland verdedigt zijn nutssector

Uniper is niet de eerste die onder volledig Duits bewind komt te staan. Berlijn plaatste eerder al de nationale dochteronderneming van de Russische oliemaatschappij Rosneft onder staatstoezicht om zo de bevoorrading te verzekeren van een belangrijke raffinaderij waarvan de activiteiten dreigen te worden verstoord door Europese sancties tegen Russische olie.

Zo valt de Russische Druzhba-pijpleiding binnenkort onder de EU-sancties op aardolieproducten uit Rusland, die in februari 2023 van kracht worden. En in december 2022 wordt een afzonderlijk verbod op de invoer van Russische olie per tanker van kracht. Olieverwerker Rosneft Duitsland tekent voor zowat 12% van de totale Duitse capaciteit en promoveert de groep tot erg belangrijk voor het Duitse energiesysteem.

Daarnaast bekijkt Berlijn ook nog de nationalisatie van VNG AG en Securing Energyfor Europe GmbH, wat voorheen als Gazprom Germania bekend stond. Zo’n gecoördineerde overname van drie bedrijven, inclusief Uniper, is een duidelijke escalatie in de reactie van Europa op de door Rusland gevoerde energieoorlog. Wordt vervolgd …