Een mix van geopolitieke incidenten, nazinderende effecten van de covidcrisis en waakzame centrale banken creëerden in het afgelopen jaar een stagflatoire omgeving waarin inflatiecijfers continu opwaarts en groeiverwachtingen almaar neerwaarts werden bijgesteld. Een vreselijke omgeving voor beleggers, zonder onderscheid of ze defensief, dynamisch of zeer dynamisch waren ingesteld. Tot op vandaag blijven de centrale bankiers het sentiment bepalen, met als centrale vraag wanneer de inflatie daadwerkelijk de kop zal zijn ingedrukt en aan welke economische kostprijs dat gebeurd zal zijn.

Goed begonnen is half gewonnen

Toch begon het jaar niet onaardig met een wereldeconomie op volle toeren en zonder echte grote inflatiezorgen. Discussies tussen enerzijds het "transitoire kamp", dat het inflatieprobleem als een uitvloeisel van de covidcrisis en de daarop volgende bevoorradingsproblematiek ziet, en anderzijds zij die vreesden voor een dieperliggend inflatieprobleem, zorgde voor wat animo op de obligatiemarkten en duwde de rente hoger. Een forse bijstelling van het rentebeleid leek echter niemand te vrezen. Met een flinke winstgroei in de zeilen stoomden de aandelenmarkten dan ook vlotjes op naar nieuwe records.

Maar netjes het einde van de Olympische Winterspelen afgewacht, rolden de Russische tanks op 24 februari Oekraïne binnen en zag de wereld er helemaal anders uit. Crisisscenario’s werden uitgedacht, sancties werden afgekondigd en escalaties werden gevreesd. Van escalatie bleek al snel weinig sprake toen een slecht voorbereide invasiemacht zich vastreed op een vastberaden en goed bevoorraad thuisfront.

Focussen op de neveneffecten dus en dat waren vooral de hogere prijzen voor energie- en voedingsgrondstoffen. Ze wakkerden de inflatiecijfers aan en schudden de centrale bankiers (voordien voornamelijk in het transitoire kamp) wakker. De Federal Reserve (Fed), niet lang erna gevolgd door de Europese Centrale Bank (ECB), begon aan een stevige reeks renteverhogingen.

Maar hoe meer de rente werd verhoogd, hoe hardnekkiger het inflatieprobleem  leek te worden. Vooral de kerninflatie (los van energie en voeding) bleek veel koppiger dan gedacht. In Europa werd ze aangevuurd door de doorrekening van de hogere factuur voor gas, elektriciteit en voedingsproducten in de dienstensector. In de VS speelde vooral de erg krappe arbeidsmarkt die de loonkosten flink opdreef.

Zes renteverhogingen van in totaal 375 basispunten verder lijken Jerome Powell en zijn collega’s het probleem nog niet onder controle te hebben. Hogere rentes zorgen voor een afkoeling van de woningmarkt en ondermijnen het consumenten- en ondernemersvertrouwen, maar de jobgroei blijft onder stoom. Dat houdt de werkloosheid historisch laag en de lonen onder opwaartse druk.

Hoever de Fed moet of wil gaan om het inflatieprobleem de kop in te drukken, dat is waar de financiële markten sinds het voorjaar van wakker liggen. De inschatting daarvan verklaart de opéénvolgende golven van optimisme (in de zomer en opnieuw in de herfst) en pessimisme (voornamelijk in september) op de financiële markten. Per saldo is het echter een behoorlijk slecht jaar voor beleggers: zowel aandelen- als obligatiemarkten laten negatieve rendementen optekenen, zonder groot onderscheid tussen beiden.

Fors hogere rentes, door hogere inflatie uitgeholde koopkracht en gezinsvermogen en een door een onverantwoord anti-covidbeleid en aanslepende vastgoedproblemen lamgeslagen Chinese economie, zorgen ondertussen wel voor een flinke versombering van de wereldeconomie. Bedrijfswinsten lijken hier voorlopig weinig onder te lijden, al maskeert een stevige winstsprong in de energiesector wel een verzwakkende rendabiliteit in andere sectoren.

Hogere rente en verzwakkende economie duwen aandelenmarkten in het rood

Nadien wogen de opeenvolgende rentestijgingen op de financiële markten, waardoor de beurzen eendieptepunt optekenden in juni. De hoop op een Fed-pivot (een adempauze in de renteverhogingen en uitzicht op mogelijke renteverlagingen) gaf de markten in juli en augustus vleugels.

Aan die berenmarktrally kwam eind augustus een einde toen Fed-voorzitter Powell aangaf de rente verder te verhogen om de inflatie te bestrijden. De beurzen in de eurozone en de VS daalden naar een nieuw dieptepunt, resp. in september en oktober. De positieve derdekwartaalresultaten en de lagere inflatiecijfers duwden de beurzen nadien opnieuw hoger.

De Chinese beurs kende eveneens een hobbelig parcours. Het zerocovidbeleid, de groeivertraging, de onzekerheid over de regulering in de technologiesector en de vastgoedproblemen wogen op het sentiment bij de beleggers. Ook hier lag het dieptepunt in oktober. Het covidbeleid bleek niet langer houdbaar en de aangekondigde versoepeling wakkerde de hoop op een groeiherstel aan.

Door de sombere vooruitzichten voor de economische groei stonden de grondstoffengerelateerde bedrijven en de industriëlebedrijven onder druk. Ook de cyclischeconsumentengoederen deelden in de klappen, net als de technologiesector, een sector die zeer rentegevoelig is. De communicatiediensten (media en telecom) deden het beduidend slechter dan tijdens covid.

Veiligere havens in 2022 waren de niet-cyclische consumentengoederen, de nutsbedrijven en de bedrijven uit de gezondheidszorg. De energiesector was in 2022 de sector die het best presteerde door de gestegen energieprijzen. De financiëlesector ten slotte profiteert enerzijds van de hogere rentevoeten, maar lijdt anderzijds onder de sombere economische vooruitzichten.

Centrale bankiers veroorzaken bloedbad op obligatiemarkten

De uit de hand lopende  inflatie heeft wereldwijd geleid tot een reactie van de centrale banken, die hun monetaire beleid fors hebben moeten aanpassen in 2022. Enerzijds werd de beleidsrente in de meeste landen fors opgetrokken. Anderzijds werden de aankoopprogramma’svan obligaties, een ondersteunende maatregel uit de covidperiode, stopgezet en meestal ook al teruggedraaid.

Deze zure cocktail zorgde voor een uitzonderlijk negatief jaar voor de obligatiemarkten. De Duitse 10-jaarsrente steeg met zo’n 2%. Dit vertaalde zich in een historisch nooit gezien negatief rendement voor overheidsobligaties van meer dan 10%. De risicovollere thema’s zoals bedrijfsobligaties werden niet gespaard, omdat door de recessievrees ook de kredietpremies stevig zijn opgelopen. Inflatiegelinkte en obligaties met kortere looptijden hebben minder grote verliezen opgetekend.