Ons land valt momenteel wat stil. Niet omwille van een pandemie of door recessie, maar omdat tijdens de zomerperiode heel wat bedrijven de activiteiten op een laag pitje zetten en werknemers voor enkele weken van een welverdiende vakantie genieten. Een geschikt moment vond collega Michel Ernst van CBC om nog eens te kijken naar een van de sectoren die het gevoeligst is voor de economische situatie: het toerisme, dat eerst hard werd getroffen door de pandemie en vervolgens werd opgeschrikt door de oorlog in Oekraïne. En wat blijkt, de sector kreeg en krijgt het nog steeds hard te verduren op de beursvloer, maar wist operationeel de rug weer te rechten na deze tegenslagen.

Wat verstaan we onder toerisme?

Concreet omvat de toeristische sector hotels, restaurants, reisorganisatoren (reisbureaus, touroperators, cruisemaatschappijen, enz.), amusementsbedrijven (casino's, enz.), luchtvaartmaatschappijen en luchthavens, enz. Bedrijven die met toerisme te maken hebben, zijn op de beurs te vinden onder de Engelse term "travel & leisure" en op sectorniveau zijn de meeste bedrijven te vinden in twee sectoren: de cyclische consumptie (hotels, restaurants, casino's, reisbureaus, cruisemaatschappijen, enz.) of de industriële (luchtvaartmaatschappijen, recreatievoertuigen, enz.). De Stoxx Europe 600 Travel & Leisure-index heeft met een verlies van 27,7% een van de slechtste sectorprestaties jaarop-jaar neergezet, terwijl de daling sinds de start van het jaar 23,0% bedraagt. Wereldwijd is de MSCI World Hotels Restaurants & Leisure Index (in euro) in de afgelopen 12 maanden met 6,5% gedaald en dit jaar met 14,5%. De Europese sectorindex deed sinds het begin van 2022 minder goed dan de brede index.

Covid-19-gevoelig

De United Nations World Tourism Organization belichtte in een recent rapport de impact van Covid-19 op het toerisme. De ineenstorting van het internationale toerisme als gevolg van de pandemie van het coronavirus zou kunnen leiden tot een verlies van meer dan 4.000 miljard dollarvoor het mondiale bbp in 2020 en 2021. Bovendien zouden volgens de Internationale Luchtvervoersvereniging IATA de verliezen van de luchtvaartmaatschappijen alleen al in 2020-2021 zo’n 201 miljard dollar hebben bedragen. Ook de hotelsector heeft enorm geleden onder het eerste jaar van de pandemie: de wereldwijde inkomsten van de sector zijn gekelderd tot ongeveer 200 miljard dollar in 2020 (-46% ten opzichte van 2019).

Oekraïne-resistent

Maar in deze toch al delicate situatie voor het toerisme werd nog geen rekening gehouden met de mogelijke gevolgen van het Oekraïense conflict sinds februari 2022: zouden de reizen opnieuw te lijden hebben onder deze onzekere context? De conclusie van de laatste barometer van de UNWTO van 6 juni is verrassend: de situatie is aan het verbeteren! Het internationale toerisme groeide in januari-maart 2022 met 182% op jaarbasis, waarbij bestemmingen over de hele wereld ongeveer 117 miljoen internationale aankomsten ontvingen, vergeleken met slechts 41 miljoen in het eerste kwartaal van 2021. Van de 76 miljoen extra internationale aankomsten in de eerste drie maanden van 2022 werden er in maart zo'n 47 miljoen geregistreerd, waaruit blijkt dat het herstel aan vaart wint.
 

Ondanks deze duidelijke verbetering ten opzichte van 2021 is er in de sector nog veel ruimte voor verbetering: de aankomstniveaus in de eerste maanden van 2022 (in blauw) liggen nog steeds ver onder de cijfers van 2019. In het algemeen bleef het internationaal toerisme in het eerste kwartaal van 2022 nog 61% onder het niveau van 2019 (eerste blauwe kolom in de bovenstaande grafiek), maar het geleidelijke herstel zal heel 2022 aanhouden naarmate meer bestemmingen reisbeperkingen versoepelen of opheffen en de "ingehouden" vraag vrijkomt. Tot dusver lijkt het Russische offensief in Oekraïne beperkte directe gevolgen te hebben gehad voor de algemene prestaties van de toeristische sector, hoewel het reizen in Oost-Europa er wel door wordt verstoord. Het conflict heeft niettemin aanzienlijke gevolgen voor de wereldeconomie: de hoge olieprijzen houden aan en de internationale bevoorradingsketens worden verstoord, wat leidt tot hogere vervoers- en verblijfskosten voor de toeristische sector.

Optimisme

Interessant is dat volgens de UNWTO het bedrag dat per reis wordt uitgegeven vorig jaar is gestegen: van gemiddeld 1.000 dollar in 2019 naar 1.400 dollar in 2021. En volgens de laatste enquête van de deskundigengroep van de UNWTO ziet een overweldigende meerderheid van de professionals uit de toeristische sector betere vooruitzichten voor 2022 (83% tegenover slechts 48% in januari-april) dan voor 2021... op voorwaarde dat het virus onder controle blijft en de bestemmingen de reisbeperkingen blijven versoepelen of opheffen. Echter, de voortdurende sluiting van enkele belangrijke ontluikende markten, met name in Azië en het gebied van de Stille Oceaan, alsmede de onzekerheid die het gevolg is van het conflict tussen Rusland en Oekraïne, kunnen het daadwerkelijke herstel van het internationale toerisme vertragen. Wat een terugkeer naar de situatie van voor de pandemie betreft, zien nu meer deskundigen (48%) een mogelijke terugkeer van de internationale aankomsten naar het niveau van 2019 in 2023 (vergeleken met 32% in de enquête van januari), terwijl het percentage dat aangeeft dat dit in 2024 of later zou kunnen gebeuren (44%) is gedaald in vergelijking met de enquête van januari (64%). Een voorbehoud is echter dat naarmate de vraag naar vrijetijdsbesteding verder evolueert naar het niveau van voor de pandemie, hotels en luchtvaartmaatschappijen voor een uitdaging staan die de klantenservice in alle sectoren heeft getroffen: voldoende personeel aanwerven om aan de groeiende vraag te voldoen...

Vakantie op de beurs

Luchtvaartmaatschappijen en hotelbedrijven verdienen doorgaans behoorlijk wat boterhammen aan het toerisme, maar ook heel wat andere bedrijven en sectoren hebben hun lot voor een deel aan toerisme verbonden. Thema- en attractieparken zijn daarbij de meest voor de hand liggende, maar ook bedrijven die diensten leveren aan de sector zien hun inkomsten mee bewegen met de vakantiegolven. Hieronder een overzicht van bedrijven die van dicht en soms van iets verder aan vakantie kunnen worden gelinkt.